بلوغ
به دوره ای که در آن توانایی تولید مثل، تغییرات فیزیکی، رشد پستان ها، رشد موهای زیربغل و ناحیه تناسلی به وجود می آید گفته میشود. ژنتیک عامل اصلی تعیین کننده زمان شروع بلوغ است
روند تکامل بلوغ طبیعیژنتیک عامل اصلی تعیین کننده زمان شروع بلوغ است بطوری که هماهنگی سن شروع قاعدگی (پریود) بین مادر و دختر و بین خواهران بیانگر اهمیت عوامل ژنتیکی می باشد، اما وضعیت تغذیه (شروع قاعدگی در کودکان چاق زودتر از کودکانی که دچار سوء تغذیه هستند رخ می دهد) ، وضعیت عمومی سلامتی، موقعیت جغرافیایی ، تماس با نور (در دختران نا بینا شروع سن قاعدگی به طور واضح زودتر از دخترانی که قدرت بینایی دارند رخ میدهد) و مناطق گرمسیر، وضعیت روانی و میزان آگاهی نیز از عوامل موثر بر شروع زمان بلوغ می باشد.
تغییرات فیزیکی در جریان بلوغ
تکامل بلوغی حدود ۵/۴ سال طول می کشد. اولین نشانه بلوغ، رشد سریع و جوانه زدن پستان ها و سپس رشد موهای ناحیه تناسلی میباشد و تغییرات بلوغی به طور متوسط در سن ۱۱ سالگی شروع میشود. نکته قابل توجه اینکه اندازه پستان ها نشان دهنده میزان بلوغ فرد نیست. در زمینه شروع قاعدگی خونریزی نامنظم و پراکنده و با حجم کم اتفاق می افتد. چرخه قاعدگی تا حدود دو سال پس از اولین قاعدگی نامنظم است و پریودها به صورت منظم در زمان مشخصی رخ نمی دهند. اولین خونریزی قاعدگی ممکن است کامالا کوتاه همراه با دفع کم خون باشد که جای نگرانی نیست و طبیعی می باشد .
قد و سرعت رشد
بیشترین سرعت رشد قدی در دختران در مراحل اولیه بلوغ و قبل از شروع قاعدگی می باشد. هورمون استروژن در دختران بعد از بلوغ باعث افزایش میزان چربی بدن با توزیع در رانها ، شکم و باسن میشود. تاخیر یا وقفه در بلوغ شایعترین علت بلوغ تاخیری در هر دو جنس وقفه سرشتی رشد و تکامل است. ممکن است در هر کودکی که دچار بیماریهای زمینه ای و مزمن است نیز رخ بدهد. ناهنجاری های آناتومیکی در مسیر خروج دستگاه تناسلی از عوامل دیگر وقفه در بلوغ می باشد. دخترانی که صفات ثانویه جنسی در آنها کامل شده و دچار یکی از انواع اختلالات مسیر خروجی و رحم هستند که در اکثر موارد در هنگام معاینه مشخص میشود. که شایعترین اختلال آناتومیک بلوغ ، پرده بکارت بدون سوراخ خروجی می باشد که مانع از خروج خون قاعدگی میشود. که در این صورت خون در واژن یا در رحم تجمع می یابد و باعث برآمده شدن پرده بکارت و رنگ متمایل به آبی آن می شود. فرد مبتلا اغلب در شرح حال خود سابقه در دهای شکمی شدید را ذکر میکند که در این صورت حتما باید به پزشک مراجعه شود تا در صورت نیاز با یک برش زیر بیهوشی سوراخی در پرده ایجاد شود که خون قاعدگی خارج شده و دردها بهبود یابد.
تکامل بلوغ و شروع قاعدگی و تنبلی تخمدان یا تخمدان پلی کیستیک
در صورتی که علت تاخیر در قاعدگی تخمدان تنبل باشد به بررسی های بیشتر نیاز دارد . تخمدان پلی کیستیک یا همان تنبلی تخمدان از نظر سونوگرافیک فولیکولهای متعدد زیر ۱۰ میلی متر در هر تخمدان به همراه افزایش حجم تخمدان تعریف میشود. اضافه وزن، تاخیر شروع سن قاعدگی، رشد موهای ضخیم زیر چانه روی پستانها و غیره، اختلالات هورمونی و بررسی سونوگرافیک از تظاهرات بالینی PCO می باشد. که در این صورت مراجعه به پزشک و بررسی های بیش تر توصیه میشود.
بلوغ زودرس
در صورتی که فرد به سن بلوغ رسیده باشد و صفات ثانویه بلوغ بروز نیافته باشد باید از نظر میزان هورمون های زنانه، سن استخوانی با رادیوگرافی و در صورت نیاز با MRI یا CT اسکن و در مواردی کاریوتایپ بررسی شود .
سابقه خانوادگی ، سرعت ایجاد صفات ثانویه جنسی ، وجود یا فقدان بیماریهای دستگاه عصبی مرکزی و ارزیابی بلوغ زودرس نقش مهمی دارند. در این موارد نیز مراجعه به پزشک و بررسی های بیشتر توصیه میشود.