دوران نفاس
به دوره زمانی پس از زایمان که طی آن تغییرات بدن مادر به حالت پیش از بارداری باز می گردد نفاس می گویند و آن را بین ۴ تا ۶ هفته در نظر می‌گیرد
📘 زایمان طبیعی احتمال بی اختیاری ادرار و افتادگی اعضای لگنی را افزایش میدهد📘 افزایش وسیع جریان خون رحمی که برای حفظ بارداری ضروری است پس از زایمان به اندازه پیش از بارداری برمیگردد
📘 پس از زایمان ارتفاع رحم کمی پایین‌تر از حد ناف قرار می‌گیرد و طی یک هفته و وزن رحم به حدود ۵۰۰ گرم می‌رسد بعد از دو هفته به ۳۰۰ گرم رسیده و پس از گذشت چهار هفته از زایمان وزن آن به حدود ۱۰۰ گرم می رسد و پس از ۸ هفته به اندازه پیش از بارداری بازمی‌گردد
📘 پس از هر زایمان اندازه رحم اندکی از اندازه ای که قبل از آن بارداری بوده بزرگتر خواهد بود
📘 ترشحات واژینال پس از زایمان
در چند روز اول بعد از زایمان ترشحات به رنگ قرمز است وپس از ۳ تا ۴ روز کمرنگ میشود وبعد از ۱۰ روز به رنگ سفید مایل به زرد در می آید و معمولاً این ترشحات ۲۴ تا ۳۶ روز پس از زایمان ادامه دارد
📘 مجاری ادراری
یکی از نگرانی های دوران نفاس عفونت مجاری ادرار است طی ۲ تا ۸ هفته پس از زایمان مجاری ادرار به حالت پیش از بارداری برمیگردد خالی شدن ناکامل و باقی ماندن ادرار به طور شایع دیده میشود که با مراجعه به پزشک درمان می گردد
📘 جدار شکم
استفاده از یک شکم بند مناسب برای جمع کردن شکم شل و آویزان پس از زایمان بسیار مهم و تاثیرگذار است
📘 ورزش
ورزش به روند بهبودی کمک می‌کند شروع ورزش پس از زایمان طبیعی در هر زمانی امکان پذیر است و بعد از زایمان سزارین یک فاصله شش هفته ای برای ترمیم محل عمل و کاهش درد شکمی نیاز است
📘 تغییرات خونی وانعقادی
در حین بارداری و پس از زایمان میزان گلبولهای سفید بالاتر از حالت عادی است ،حجم خون و تغییرات ضربان قلب و فشار خون پس از گذشت حدود یک هفته بعد از زایمان به سطح پیش از بارداری بر می‌گردد.
📘 تغییرات وزن
کاهش وزن مادر معمولاً ۵ تا ۶ کیلوگرم بلافاصله بعد از زایمان و حدود ۲ تا ۳ کیلوگرم دیگر تا یک هفته پس از زایمان می باشد،معمولا حدود ۶ ماه بعد از زایمان به وزن پیش از بارداری می رسد.
📘 ترشح شیرمادر
✔ پس از زایمان پستان ها شروع به ترشح شیر می نمایند خروج شیر با مکیدن نوزاد آغاز میشود، که در روزهای اول به صورت مایع غلیظ زرد رنگ مایل به لیمویی است و به آن آغوز می گویند این مایع معمولاً در دومین روز پس از زایمان از نوک پستان ترشح می شود و در مقایسه با شیر رسیده حاوی مواد معدنی، اسید آمینه و پروتئین بیشتر و قند و چربی کمتری می باشد، همچنین حاوی ایمونوگلوبولین است که از نوزاد در مقابل مشکلات روده ای حفاظت می‌کند.
✔ ترشح آغوز حدود ۵ روز تا ۲ هفته ادامه می‌یابد و پس از آن طی ۴ تا ۶ هفته به شیر رسیده تبدیل می شود.
✔ شیر رسیده ماده پیچیده ای است که حاوی چربی ،پروتئین،کربوهیدرات ،مواد معدنی،ویتامین ها و هورمون ها است
✔ محتویات شیر انسان حتی طی یک نوبت شیردهی نیز تغییر می‌کند و تحت تاثیر رژیم غذایی مادر، سن مادر ، وضعیت سلامتی و نیازهای شیرخوار قرار می گیرد.
✔ مادرشیرده به راحتی می‌تواند روزانه ۶۰۰ میلی لیتر شیر تولید کند
✔ هر نوبت مکیدن موجب تحریک افزایش میزان هورمون شیردهی میشود
✔ شیر مادر بروز عفونت های گوارشی ،تنفسی، گوش ،سندروم مرگ ناگهانی نوزاد را کاهش میدهد
✔ فواید شیردهی برای مادر و نوزاد درازمدت است به عنوان مثال زنانی که به نوزاد خود شیر می‌دهند در خطر کمتری برای ابتلا به سرطان پستان و رحم قرار می‌گیرند.
✔ شیردهی موجب کاهش اضافه وزن پس از زایمان می شود.
✔ کودکانی که از شیر مادر تغذیه کردند در بزرگسالی هوش بالاتری خواهند داشت.
📘 مراقبت از پستان
تمیز بودن نوک پستان نکته قابل توجه در دوران شیردهی است ،از آنجایی که شیر خشک شده احتمالاً در نوک پستان انباشته می شودکه موجب تحریک آن می شود در نتیجه شستن آن با آب و صابون ملایم قبل و بعد از شیردهی کمک می‌کند. _قرارگیری ضعیف لب های نوزاد به دور نوک پستان می‌تواند شکاف‌های ایجاد کند، درد نوک پستان معمولا تا ۱۰ روز برطرف میشود در صورتی که شکاف ها شدید و عمیق هستند نباید به شیرخوار از آن پستان شیر داد و تا وقتی که ضایعات بهبود یابند به صورت منظم پستان ها تخلیه شوند
📘 موارد ممنوع شیردهی
✔ زنانی که داروهای غیر مجاز دوران شیردهی مصرف می کند
✔ HIV مادر
✔ ابتلا به سل فعال و درمان نشده در مادر
✔ زنانی که تحت درمان سرطان پستان هستند
✔ نوزادانی که حساسیت به شیر مادر دارند
سایر عفونت‌های ویروسی ممنوعیتی برای شیردهی محسوب نمی شود
📘 زنان مبتلا به زگیل تناسلی در صورتی که دچار ضایعات فعال پستانی نباشند با مراقبت یعنی شستن دست ها قبل از هر نوبت شیردهی می تواند به نوزاد خود شیر دهند
_اغلب داروهای تجویز شده به مادر وارد شیر وی می شود هرچند میزان داروهای رسیده به شیرخوار اغلب پایین است اما بهتر است مادر پس از نزدیک‌ترین شیردهی دارو را مصرف کند، داروهای تک دوز را می‌توان درست قبل از طولانی ترین دوره خواب نوزاد مصرف نمود
📘 احتقان پستان
این عارضه در زنانی که به نوزاد خود شیر نمی‌دهند شایع است و معمولاً به صورت نشت شیر و درد پستان خود را نشان میدهد و در روزهای ۳ تا ۵ بعد از زایمان به اوج خود می رسد تب ناشی از احتقال پستان شایع است و میزان تب از ۳۷.۸ تا ۳۹ درجه سانتی‌گراد است و به ندرت بیش از ۴ تا ۱۶ ساعت باقی می ماند
📘 مراقبت مادر پس از زایمان
✔ مکمل آهن حداقل ۳ ماه پس از زایمان روزانه باید مصرف شود
✔ در زنانی که شیر نمی دهد قاعدگی معمولاً ۶ تا ۸ هفته پس از زایمان مجدد آغاز می شود
✔ زنانی که شیر می دهند قاعدگی ممکن است از دو تا ۱۸ ماه پس از زایمان رخ دهد
✔ برای زنانی که طی دوران نفاس فعالیت جنسی دارند احتمال بارداری وجود دارد در نتیجه باید از روشهای پیشگیری از بارداری استفاده شود